WAT HEBBEN ERASMUS’ BOEKEN EN DE TWEETS VAN DONALD TRUMP MET ELKAAR GEMEEN?

'In de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience laten vijftig boeken en meerdere multimediale zuilen de kracht zien van de zestiende-eeuwse drukpers en de impact van de sociale media. Vroeg-zestiende-eeuws drukwerk en sociale media groeiden uit tot massamedia met ongekende mogelijkheden. Ze evolueerden tot instrumenten van ideeënverspreiding en van polemiek, of ze werden een motor voor maatschappelijke verandering.' zegt Caroline Bastiaens, schepen voor cultuur.

CONN3CT: Impact van drukpers en sociale media
Een nieuw medium kan maatschappelijk veel teweeg brengen. In de tentoonstelling Conn3ct illustreren actuele thema’s de verbinding tussen het oude boek en hedendaagse sociale media.

START-UP gaat over het belang van investeringen, over risico, winst en verlies. Over de begindagen van Facebook en hun eerste stappen op de beurs. Over het parcours dat de drukker Henrick Eckert van Homberch aflegde om uiteindelijk in Antwerpen een florissante zaak te leiden.

COMMUNITY richt de aandacht op nieuwe gebruikers. Hedendaagse ontwikkelaars bedenken steeds nieuwe platforms en apps, daarmee bereiken ze een nieuw en ander publiek. De drukpers maakte een gelijkaardige betaalbare massaproductie mogelijk, meer mensen kochten een boek, verworven kennis van ontwikkelden nieuwe ideeën. De tentoonstelling legt de focus op actie en reactie, op maatschappelijke veranderingen van onderuit.

FOLLOW laat zien hoe machtshebbers en influencers sociale media inzetten. Tegenwoordig twitteren politici, wetenschappers, journalisten en gezagsdragers om hun ideeën kenbaar te maken en de publieke opinie te beïnvloeden. In de zestiende eeuw lieten prominente denkers als Erasmus en Luther hun werk drukken en verwierven hierdoor veel invloed. CHAT vormt hierop een logisch vervolg. Op sociale media kan iedereen zijn mening delen, of andermans mening tegenspreken. De snelheid van de drukpers leidde ook tot dialoog en discussie, tot pamfletten met pro’s en contra’s.

Tegenspraak en controverse ondergraven het gezag van machthebbers. CONTROL toont hoe zij censuur vroeger en nu gaan inzetten als doeltreffend wapen tegen afwijkende meningen. Werk van, voor en tegen Luther vormt hiervan een voorbeeld. Net als de index van verboden boeken. Deze boeken illustreren perfect het verhaal van polemiek en censuur, in een tijd waarin vrijheid van meningsuiting in alle landen niet vanzelfsprekend was, net zoals de dag van vandaag.

CONN3CT: expo als sociaal medium
De expo vertelt geen lineair of chronologisch verhaal: de verschillende thema’s, vitrines met boeken en multimediale zuilen zijn naar eigen invulling te bekijken. De bezoeker vormt al browsend zelf zijn eigen verhaal, interpretatie en mening. De bezoeker kan die actief delen: alle acties en reacties worden live getoond op een grote social wall. Conn3ct creëert hiermee een 'expo 2.0'-omgeving die de bezoeker de impact van sociale media op hun leven laat ervaren.

Conn3ct wil daarmee debat en reflectie stimuleren over de (kritische) omgang met opinievorming, fake news en informatieverspreiding op het internet. Conn3ct zet op deze manier ook in op mediawijsheid, en daagt bezoekers uit om daarin bij te leren en zich bewust te worden van de voordelen en eventuele gevaren van sociale media. Online, op http://conn3ct.media/ loopt de expo door, 24.00 op 24.00 uur.

CONN3CT: een internationale samenwerking
Conn3ct is een initiatief van de vzw Vlaamse Erfgoedbibliotheek, een netwerk van zes erfgoedbibliotheken in Vlaanderen en Brussel, en de Koninklijke Bibliotheek, nationale bibliotheek van Nederland, in samenwerking met de Provinciale Bibliotheek Limburg en de Universiteit Antwerpen. Na Göttingen en Den Haag is de expo te zien in de Antwerpse Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. In oktober reist Conn3ct verder naar Hasselt. De expo is volledig drietalig: Nederlands, Engels en Duits.

WAS ANTWERPEN EEN SOORT SILICON VALLEY IN DE ZESTIENDE EEUW?

Antwerpen: drukkerscentrum van formaat
Van alle boeken die in de zestiende eeuw in de Nederlanden gedrukt werden, kwamen meer dan 80% van een Antwerpse pers. De eerste Antwerpse drukkerij werd in 1481 opgericht. Vanaf 1500 vestigden meerdere drukkers zich in de stad. De grote economische uitstraling van Antwerpen zorgde ervoor dat de boeken over de hele wereld werden verspreid: niet alleen in Europa, maar via het Spaanse koloniale netwerk ook in Latijns-Amerika en Zuid-Oost-Azië. Naast Parijs en Bazel (Zwitserland) ontwikkelde Antwerpen zich tot één van de drie belangrijkste drukkerscentra in Europa. Antwerpen was al een drukkerscentrum van formaat als de Fransman Christoffel Plantin er zijn uitgeverij opende in 1555.

Verspreiding van nieuwe en dissidente ideeën
Humanisten, zoals Erasmus, lieten hun werk in Antwerpen drukken. Amper twee jaar nadat Maarten Luther in 1517 in Wittenberg zijn 95 stellingen tegen de aflatenhandel publiceerde, werden er in Antwerpen al vertalingen van zijn teksten gedrukt. De paters van het Antwerpse augustijnenklooster, die Luther goed kenden, zorgden daarvoor. Vele tientallen pamfletten voor of tegen Luther rolden in de jaren daarna van de Antwerpse persen. Sommige drukkers specialiseerden zich in Nederlandse bijbelvertalingen, al dan niet gebaseerd op Luthers Duitse vertaling. Twee Antwerpse drukkers, Adriaen van Bergen en Jacob van Liesvelt, werden als ketters veroordeeld en terechtgesteld.

Innovatie en the place to be voor drukkers met ambitie
De Antwerpse boekdrukkers bouwden heel wat expertise op. Gespecialiseerde lettersnijders ontwierpen fraaie en goed leesbare lettervormen. Boeken werden geïllustreerd door anonieme, maar grote kunstenaars. Ze waren tijdgenoten, misschien ook leerlingen, van Quinten Matsijs en andere meester-schilders.

Nottebohmzaal: ideale plek voor topwerken
Conn3ct is te zien in de unieke Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience. Het is dé locatie om het werk van Erasmus, een Wereldkroniek gedrukt op een rol, een kosmografisch boekje met beweegbare onderdelen of een aflaatbrief te ontdekken… Het ‘Groot boek over bouwwerken voor de blijde Intrede van Filips II in Antwerpen’ door Cornelis Grapheus, voormalig stadsecretaris van Antwerpen en de balladen van Anna Bijns, Antwerps dichteres en 'schoolmeesteres', zijn Antwerpse iconen.

PRAKTISCH

Van 22 juni tot 17 september 2017 in de Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience
Openingsuren: 13.00 – 17.00 uur, gesloten op maandag
Toegang: € 3 / € 2 / € 0 / A-kaarthouders gratis
Elke laatste woensdag van de maand is de expo gratis te bezoeken.
Rondleidingen voor groepen: € 75 gids + € 5 administratiekost + toegang expo, reserveren via VisitAntwerpen +32 3 232 01 03 | visit@stad.antwerpen.be
Rondleidingen voor individuele bezoekers: € 5 + toegang expo. Elke eerste zondag van de maand, 14.00 uur, reserveren via de onthaalbalie van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.

EXTRA

• Game event op zondag 2 juli
• Museumnacht op zaterdag 5 augustus met o.a. ChelloFortress
• Workshop animatiefilm voor kinderen op maandag 21 augustus
• Rondleidingen voor individuele bezoekers elke eerste zondag van de maand
• Dagelijks persoonlijke begeleiding door onze enthousiaste gastheren

ZIN IN MEER ZESTIENDE-EEUWSE BOEKEN EN VERHALEN?

• Het Museum Plantin-Moretus brengt het verhaal van de visionaire uitgever Christoffel Plantin en zijn familie. Museumplantinmoretus.be
• Vanaf 4 augustus krijgt Maarten Luther extra aandacht tijdens de expo Een Lutherse lente in Antwerpen, Tolerantie en repressie in de zestiende eeuw