300 jaar oud handschrift over Antwerpse geschiedenis voor Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience
De Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience krijgt een belangrijk handschrift van 300 jaar oud over de geschiedenis van Antwerpen cadeau. De vzw Maria-Elisabeth Belpaire schonk 8.800 euro waarmee de Erfgoedbibliotheek het manuscript van kanunnik Petrus Henricus Goos kon aankopen bij veilinghuis Bernaerts. In 2016 deed het Dotatiefonds voor Boek en Letteren ook andere aankopen voor de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, het Letterenhuis en het Museum Plantin-Moretus.
Petrus Henricus Goos (gestorven in 1725) was eerst verbonden aan de Sint-Jacobskerk in Antwerpen en vervolgens aan de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal. Omstreeks 1710 begon hij te werken aan een omvangrijke geschiedenis van het bisdom Antwerpen in de zestiende en de zeventiende eeuw. Toen hij tien jaar later klaar was bedroeg het handschrift twee dikke boekdelen van ongeveer 60 bij 45 cm groot. De Latijnse tekst geeft de levensverhalen van de achtereenvolgende bisschoppen van Antwerpen en van tal van andere geestelijken weer en geeft zo een overzicht van de kerkelijke geschiedenis van Antwerpen.
Het werk is prachtig versierd met tekeningen en verbluffende illustraties: naast wapenschilden en portretten van de bisschoppen zien we onder andere een binnenzicht van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal en een groot zicht op de Lange Nieuwstraat, met de zuidgevel en het kerkhof van de Sint-Jacobskerk. Ook van andere kerken zijn er, in kleiner formaat, afbeeldingen of plattegronden opgenomen.
Spectaculair zijn de uiterst gedetailleerde kaarten van de parochies binnen de stad Antwerpen. Daarop worden, naast het stratenplan, kleine plattegronden van verschillende religieuze instellingen weergegeven. Het is de enige bekende, eigentijdse kaart waarop de grenzen van de verschillende Antwerpse parochies worden weergegeven. Het boek eindigt met een hoofdstuk over het bisdom Antwerpen: Petrus Goos liet het hele grondgebied, dat grotendeels overeenkomt met dat van de huidige provincie Antwerpen, opmeten door de Franse ingenieur Pierre Ricquier. Het boek bevat onder andere ook een, helaas licht beschadigde, tekening van de priorij van Nazareth in Lier.
“De Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, die gespecialiseerd is in de geschiedenis van Antwerpen en de Nederlandse letterkunde, zal het boek nu opnemen in haar collecties en bewaren in haar geklimatiseerde magazijn”, zegt schepen voor cultuur Caroline Bastiaens: “De bibliotheek zal het boek ook digitaliseren, zodat het wereldwijd beschikbaar is voor onderzoek, of gewoon om te doorbladeren en te genieten van de prachtige afbeeldingen.”
Voor de pers:
De plechtige overhandiging van het handschrift door de vzw Maria-Elisabeth Belpaire aan schepen Caroline Bastiaens vindt plaats op donderdag 9 februari om 19 uur in de Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.
Gelieve uw aanwezigheid te bevestigen of aanvragen voor interviews te richten aan Freya.vanwijnsberghe@stad.antwerpen.be
Een collectie ‘poëtische suites’ van Hugues C. Pernath
Dankzij het Dotatiefonds voor Boek en Letteren heeft het Letterenhuis een zeer bijzondere collectie kunnen verwerven met 32 handschriften van de dichter Hugues C. Pernath (1931-1975), door hemzelf geïllustreerd met viltstift en gouache.
De collectie handschriften van Hugues C. Pernath behoorde tot de verzameling van Raf de Saeger en werd aangekocht door het Dotatiefonds bij Van de Wiele.
De collectie handschriften van Hugues C. Pernath bestaat uit drie poëtische suites, die voor het eerst postuum verschenen in Nagelaten Gedichten (1976) en werden herdrukt in het Verzameld Werk (1980): En tussen de vertrapte bloemen van die korte zomer, Landschappen I en Landschappen II.
Een Franse ridderroman in een Nederlandse vertaling, Galien rethore
Galien rethore is het enige bewaarde exemplaar van deze Franse ridderroman in een Nederlandse vertaling.
Het oorspronkelijke verhaal werd waarschijnlijk rond 1300 geschreven. De ridder Galien is de zoon van Olivier, de metgezel van Ridder Roeland. ‘Galien rethore’ past daarmee in de cyclus van de Karelepiek, een van de grote middeleeuwse onderwerpen, met verhalen over Karel de Grote en zijn ridders. Dit exemplaar uit de 16de eeuw is een unieke aanwinst.
De ridderroman bevat een schat aan gegevens voor het onderzoek naar de Nederlandse letterkunde in de overgangsperiode tussen middeleeuwen en renaissance, en de wijze waarop boeken in deze cruciale periode werden uitgegeven.
Met de steun van de familie Nottebohm aangekocht door het Dotatiefonds voor Boek en Letteren, voor de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience.
Unieke verzameling oude en internationale kranten
Onlangs kon de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience een uitzonderlijke verzameling oude en internationale kranten verwerven. Dat gebeurde met de financiële steun van Niko Group nv.
De verzameling is zeer rijk en divers en beslaat ongeveer 1000 afleveringen van gewone en bijzondere kranten uit de hele wereld, van de zeventiende tot de twintigste eeuw. De kranten zijn om verschillende redenen uitzonderlijk: sommige exemplaren gaan over belangrijke internationale gebeurtenissen (bijvoorbeeld het ongeval met de Hindenburg-zeppelin), andere zijn speciaal omwille van hun vorm. Zo is er bijvoorbeeld een verzameling mini-krantjes op postzegelformaat. Bij de zeventiende-eeuwse kranten zit ook een exemplaar van de Antwerpse krantenpionier Abraham Verhoeven.
De verzameling werd samengesteld door de Nederlandse collectionneur Louis Nierijnck (85), die meer dan 60 jaar lang overal ter wereld op zoek ging naar interessante krantenexemplaren.
Jost Ammann (ontwerp) en Monogrammist W+S (houtsnede)
DE ALLEGORIE VAN DE HANDEL, c. 1585
Aangekocht met steun van Mecenaatsfonds voor Boek & Letteren en Vrienden van het Museum Plantin-Moretus
DE ALLEGORIE VAN DE HANDEL is een grote houtsnede (95 cm / 65 cm) die bestaat uit 6 houtblokken waarvan de afdrukken aan elkaar bevestigd zijn. De voorstelling brengt een ode aan de handel, barst van de allegorieën rond goede handel en beeldt de activiteiten van een koopman uit.
Opvallend is het redezicht op Antwerpen. Antwerpen behoorde midden 16e eeuw tot de wereldtop van de handelssteden. Antwerpen staat hier symbool voor alles wat met handel, economie en financiële markten te maken heeft. Het is een icoon van het economische leven in een van de welvarendste streken van Europa.
Het Dotatiefonds voor Boek en Letteren werd in 1905 opgericht en is een gemeenschappelijk initiatief van de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, het Letterenhuis en het Museum Plantin-Moretus. Met behulp van schenkingen en mecenaat helpt het fonds deze drie instellingen met het verder aanvullen en conserveren van hun collecties. Wouter De Geest, CEO van BASF Antwerpen, is voorzitter.
Het handschrift van kanunnik Goos bevat de oudste bekende kaarten van de zes parochies binnen de stad Antwerpen. Niet alleen geven ze de oude straatnamen aan, die al bekend zijn uit andere bronnen, bovendien bevatten deze kaarten ook kleine bouwplannen van alle mogelijke religieuze gebouwen in Antwerpen. Deze kaart toont de noordparochie van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal – de parochie was in het begin van de zeventiende eeuw in een noord- en een zuidparochie opgesplitst omdat ze te groot was geworden. Aan de kathedraal zelf zie je onder andere de kathedraaltuinen en de huisjes die tegen de kerk zijn aangebouwd, en ook op de Groenplaats, toen nog een kerkhof met bomen bekend als het Groenkerkhof, stonden huizen die eigendom waren van de kathedraal of van geestelijken.
Op deze bladzijde wordt de stichting van het kapittel van Onze-Lieve-Vrouw door Godfried van Bouillon herdacht. De ingekleurde pentekening bovenaan toont Godfried van Bouillon die een stichtingsoorkonde schenkt aan een groep kanunniken links, en een zwaard aan een groep kruisvaarders rechts.
De Courier van ’t departement der Twee Nêthen was de officiële krant voor de provincie Antwerpen tijdens de Franse periode. Deze krant is uiterst zeldzaam. Buiten deze aflevering van 7 juni 1796, aangekocht bij verzamelaar Louis Nierijnck en nu in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, is verder slechts één andere aflevering bekend.
DE ALLEGORIE VAN DE HANDEL, c. 1585